Categorie archief: Marcel Breuer

De ‘kunstloze gebruiksvoorwerpen’ van Gispen

“Esthetiek in combinatie met ‘kunstloze gebruiksvoorwerpen’ is het belangrijkste uitgangspunt”, aldus Willem Hendrik Gispen.

Willem Hendrik Gispen (1890-1981)

Willem Hendrik Gispen (1890-1981)

Gispen, nog steeds een beroemd meubelmerk, spreekt tot ieders verbeelding. Wie kent niet het bekende ‘Gispen stoeltje’ of heeft er misschien zelf eentje thuis staan?

Gispen, geboren in Amsterdam in 1890, begint zijn werkzame leven als onderwijzer, maar als hij in Engeland in contact komt met de arts-and-crafts beweging, zegt hij zijn loopbaan als onderwijzer vaarwel. Hij meldt hij zich aan bij de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam en begint in 1916 zijn eigen smederij W.H. Gispen & Co.

Hij raakt geïnspireerd door De Stijl en stapt over van handwerk op machinale productie. De door hem ontworpen Giso-lampen worden vanaf 1926 een doorslaand succes, mede door de internationale beurs “Die Wohnung” in Stuttgart. Dit geeft hem ook internationale bekendheid als ontwerper en hij concurreert met grote ontwerpers als Rietveld, Breuer en Le Corbusier. Hij opent diverse showrooms over de hele wereld.

Een paar jaar later start hij de productie van moderne stalen buisframe stoelen. Iedereen kent ze als ‘een echte Gispen’, maar in werkelijkheid zijn deze stoelen ontworpen door Mart Stam, wat vele rechtszaken tot gevolg heeft. In 1929 krijgt Gispen de opdracht om de Van Nelle fabriek van kantoormeubilair te voorzien. Ook voor Huis Sonneveld en voor het stoomschip Nieuw Amsterdam levert hij meubilair. Beroemde stoelen die hij in die tijd ontwerpt zijn de Gispen 412 en Gispen 404.

In de jaren ’30 verhuist Gispen naar een grotere fabriek. Dankzij enkele financieel welgestelde relaties kan deze ondanks de crisis blijven bestaan. Er wordt echter wel gereorganiseerd en Gispen krijgt een directeur naast zich, de scheepsbouwkundig ingenieur W.F. van Osselen. In 1949 trekt Gispen zich terug uit het bedrijf, maar hij blijft zich bezighouden met industriële vormgeving. Zo ontwerpt hij in 1954 nog de stoel Triënnale 302, die bekroond wordt op de driejaarlijkse designbeurs in Italië. Hij stopt met ontwerpen in 1960, maar blijft zich tot zijn dood in 1981 bezig houden met kunst.

Gispen is een van de belangrijkste Nederlandse ontwerpers uit zijn tijd. En hoewel hij de esthetiek als uitgangspunt nam, wordt hij beschouwd als een van de pioniers van het functionalisme.

 

(bronnen: Wikipedia, Gispen.nl, GISO.cz/nl; foto’s van www.degeleetalage.nl, 050Design, 19toen.nl en Pinterest)

De invloed van het Bauhaus

Als Walter Gropius in 1919 in Weimar het Bauhaus opricht, een rijksschool voor architecten, ontwerpers en industriële vormgevers, kan hij niet vermoeden hoe invloedrijk deze school in de toekomst zal worden. Bauhaus wordt een stijl en een beweging, die aan de basis ligt van alle huidige moderne vormgeving.

Walter Gropius (1883-1969)

Walter Gropius (1883-1969)

In het Bauhaus manifest worden de uitgangspunten benoemd: ontwerpen moeten functioneel en betaalbaar zijn en passen binnen industriële productieprocessen. Vormgeving is belangrijk, maar niet alleen voor de elite. Het moet praktisch design zijn, voor iedereen bereikbaar. En er moet gebruik worden gemaakt van mooie en kwalitatief goede materialen, die op hoog ambachtelijk niveau worden verwerkt.

Het Bauhaus kent lovende kritieken, maar heeft ook tegenstanders. De conservatieven in Weimar vinden het te modern en te links en sluiten de school. Gropius wijkt uit naar Dessau en bouwt daar een geheel nieuw schoolgebouw gebaseerd op de Bauhaus principes.

Veel bekende architecten en ontwerpers doceren aan het Bauhaus, zoals Paul Klee, Marcel Breuer, Wassily Kandinsky, Laszlo Moholy-Nagy en Mart Stam. In 1928 verlaat Gropius het Bauhaus en wordt opgevolgd door Hannes Meyer, die 2 jaar later al weer opgevolgd wordt door Ludwig Mies van der Rohe.

Het Bauhaus in Dessau

Het Bauhaus in Dessau

In 1933, na de machtsovername van Hitler, sluiten de Nationaal-socialisten het Bauhaus. Hitler gaf veel kunstenaars een beroepsverbod en accepteerde alleen nog kunst die Arische idealen in beeld bracht.

Veel kunstenaars vluchten echter naar Amerika, waar zij met hun ideeën, om op een functionalistische manier te denken over kunst en vormgeving, juist vele anderen beïnvloeden, waarmee het Bauhaus-denken een wereldwijde stroming wordt. Degelijk handwerk met een modern design, voor iedereen toegankelijk. Het is nog steeds de basis van veel bedrijven!

Typisch ‘Bauhaus’ zijn bijvoorbeeld de stoelen van Breuer en de tafellamp van Wagenfeld.